Haagse biergeschiedenis - een stadswandeling langs de vrijheidsstrijd van vrije jongens

Den Haag heeft tegenwoordig enkele van de interessantste Nederlandse bierbrouwerijen. Kompaan in de Binckhorst, razendsnel gegroeid, werd uitgeroepen tot brouwer van het beste Nederlandse bier van 2017. Animal Army brouwt in de ‘Engelse’ pub The Fiddler aan de Schoolstraat originele cask ales (vatgerijpt, handgepompt en koolzuurarm). En Haagse Broeder is een echte kloosterbrouwerij, waar twee lekenbrouwers samen met de broeders van de Priorij van St. Jan, in de Oude Molstraat, biermagie verrichten.

Er is nog meer bier-reuring in Den Haag, zoals bij de brewpubs Van Kinsbergen en De Prael en de actieve brouwerijhuurders Brouwerij Scheveningen en Kwartje.

Hoe was dat vroeger eigenlijk? Nou, zeg ‘Den Haag’ en ‘biergeschiedenis’, en tien tegen één zal een inwoner of bierliefhebber dan ‘ZHB’ zeggen. De in 1881 gestichte Zuid-Hollandsche Bierbrouwerij op de Noordwal is immers legendarisch in de Residentie.

ZHB

Dat is niet voor niets. In de 20e eeuw behoorde de ZHB tot de vijf grootste brouwerijen van Nederland. De prominente schoorstenen vormden een beklijvend onderdeel van de Haagse skyline. Ook de marketing van het bedrijf, met kleurige affiches en de verzamelfiguurtjes Wout en Mout, sprak veel mensen aan.

Maar de ZHB is niet de eerste en oudste brouwerij van Den Haag geweest. Er werd al veel eerder bier gebrouwen. Dat is alleen niet vanzelfsprekend geweest; integendeel zelfs.

Dorp en Delft

Vroeger nam Den Haag, dat toen nog een dorp was, zijn bier vooral in Delft af. Vanaf de 15e eeuw was Delft een van de belangrijkste brouwsteden van het graafschap Holland; in de 16e eeuw zelfs de grootste van Europa.

Delft was ook een van de Hollandse steden die in 1531 het exclusieve recht op belangrijke nijverheidsactiviteiten kregen. Volgens deze ‘Order op de Buitennering’ mochten dorpen die niet meer uitvoeren. Daar werden twee uitzonderingen op gemaakt: Den Haag en Alkmaar. Den Haag werd mogelijk aangewezen omdat daar toen het bestuurscentrum voor Holland zetelde (op het Binnenhof).

Tweestrijd om brouwvrijheid

Deze constructie leidde tot groot rumoer toen Den Haag besloot van dit recht gebruik te maken en in 1574 een brouwerij stichtte. De rapen waren gaar in Delft, dat hier geen genoegen mee nam. Volgens Delft stond het zo niet in de Order op de Buitennering...

Het was het begin van een boeiend, langdurig conflict. Toen al waren er 'vrije jongens' die het recht eisten zelf Haags bier te mogen brouwen! Sporen van deze strijd, maar ook van wat er op biergebied aan voorafging en erop volgde, zijn nog altijd terug te vinden in Den Haag – als je maar weet waar en hoe je moet kijken!

Bierhistorische stadswandeling

Daar gaat het over tijdens een bierhistorische stadswandeling op de Dag van de Haagse Geschiedenis, zaterdag 18 april 2020. Uw gids is Marco Daane, auteur van het boek Bier in Nederland. Een biografie.

U kunt mee op twee tijdstippen: 11.15 uur en 13.45 uur. De wandeling duurt ongeveer een uur en drie kwartier. Het startpunt is op het Plein, dat die dag het epicentrum is van een programma vol Haagse historische activiteiten. De dag begint om 11.00 uur. Bij de kraam van Bier in Nederland kunt u dan een gratis deelnamebewijs halen voor de bierhistorische stadswandeling. (Wie het eerst komt, het eerst maalt. NB Reserveren is niet mogelijk voor activiteiten tijdens de Dag van de Haagse Geschiedenis.) In de kraam is ook het boek Bier in Nederland. Een biografie te koop; en uiteraard kunt u dat laten signeren!

Tip: op zaterdag is de kapel van de Priorij van St. Jan, vlak bij het eindpunt van de wandeling, tussen 13.00 en 16.30 uur geopend. Mogelijk volgen er meer activiteiten. Ook de kloosterwinkel, waar u de bieren van Haagsche Broeder kunt kopen, is geopend.