Bier in Nederland

Bier in Nederland

zaterdag 28 mei 2016

Dossier Nederlandse abdijbieren (2: Belgische abdijbieren)

Dit dossier beschrijft de Nederlandse abdijbieren, hun context en hun herkomst en prikt enkele mythen door. Want hoe jong de Nederlandse abdijbieren ook mogen zijn – die mythen zijn er al, net als onder de Belgische. Benamingen, etiketten en  publiciteitsmiddelen geven aanleiding tot verwarring en zijn soms onjuist of zelfs misleidend. Andere abdijbieren verdienen juist respect, want er is kaf maar ook koren onder de Nederlandse abdijbieren. En hoe!

Deel 2: Belgische abdijbieren

Abdijbieren
Het verschijnsel abdijbier – dus niet bier dat daadwerkelijk in een klooster wordt gebrouwen, zoals de trappistenbieren of Andechs, Mallersdorf e.d. in Duitsland – komt uit België. De bekendste merken zijn het al genoemde Leffe en Grimbergen, alsmede Affligem.
Het is niet precies na te gaan hoeveel van zulke abdijbieren er zijn. De namen van abdijen worden namelijk nogal eens te pas en te onpas gebruikt, en verdwijnen ook weer. Enkele jaren geleden was er bij supermarktketen Lidl zelfs een verkrijgbaar van een abdij die helemaal niet bestaat of bestaan heeft, Oudkerken. Onzin verkopen en namen verzinnen zijn nu eenmaal niet strafbaar.

Erkende Abdijbieren
Wat wel na te gaan is: dat er zogenoemde Erkende Belgisch Abdijbieren zijn. Dat ‘Erkend’ komt dan van de Unie van de Belgische Brouwers. Die hanteert daarvoor sinds 1999 regels. (En dus niet de International Trappist Association, zoals her en der valt te lezen.)
Brouwerijen kunnen zich met hun abdijbieren onderscheiden als ze kunnen aantonen dat ze naar een echte abdij verwijzen en ook beschikken over een officiële licentie vanuit die wereld, met betaling van royalty’s aan de abdij of congregatie. Ze moeten daar ook hun publiciteit voor het bier laten goedkeuren. Dit alles moeten de brouwerijen vervolgens omzetten in een schriftelijke overeenkomst met de Unie van de Belgische Brouwers.

Tot 1999
Voor abdijbieren die in 1999 al bestonden was het toen heel simpel: die moesten een band hebben met een bestaande of een niet meer bestaande abdij. In het laatste geval betaalt de brouwerij royalty’s aan een stichting die bijvoorbeeld waakt over het erfgoed van de abdij. Zo draagt brouwerij Roman voor haar Ename-abdijbieren royalty's af aan het Provinciaal Archeologisch Museum. Dat waakt onder meer over de ruïnes van de abdij van Ename. En brouwerij Dubuisson doet hetzelfde met een ornithologisch park op de omgebouwde abdijsite te Cambron-Casteau (sinds 2009 Pairi Daiza geheten).

Sinds 1999
Voor toetreding van nieuwe merken sinds de invoering van het ‘keurmerk’ zijn de regels veel strenger. Het religieuze aspect kreeg toen veel meer nadruk.

·         Het bier moet worden gebrouwen in een niet-trappistenabdij zelf of bij een lekenbrouwerij die een contract heeft met een bestaande abdij voor gebruik van de abdijnaam.
·         De abdij moet met de royalty’s die de brouwerij betaalt ook liefdadigheidsdoelen ondersteunen en niet alleen zichzelf.
·         De abdij in kwestie moet in het verleden bier hebben gebrouwen.

Erkenningen
Een actueel overzicht van bieren die aan deze condities van de Unie van de Belgische Brouwers voldoen, staat op deze webpagina
Erkende Abdijbieren krijgen net als trappistenbieren een visueel kenmerk mee. Het gaat om een logo in de vorm van een gestileerd kelkglas met bier en in de achtergrond een gotisch spitsboograam. Zie het plaatje hiernaast.
Op sommige etiketten van Erkende Abdijbieren zoek je dat logo overigens vergeefs. De ene soort Leffe bijvoorbeeld heeft het wel, de andere niet. Soms zetten brouwerijen, zoals AB InBev van datzelfde Leffe, er zelf een ander ‘abdij’-plaatje op, vaak ook iets met een abdijgebouw of een kloosterraam (zie Leffe hiernaast rechts).


Gapdijbieren
Het keurmerk kan de consument dus enigszins helpen. Hoewel er met abdijbieren het nodige uit de duim te zuigen valt, is het bovenstaande te controleren.
Voor de consument lijkt dat ook belangrijk. Staat een van de twee logo’s niet op een bierfles, dan is het geen echt trappistenbier en geen Erkend Abdijbier. Het is dan meestal een abdijbier (dubbel of tripel meestal) zonder officiële herkomst, waarvan alleen de naam verwijst naar een abdij. Een bekend voorbeeld is Corsendonk. Dat is de naam van een opgeheven priorij, een augustijnenklooster bij Oud-Turnhout. (Een deel ervan bestaat nog en herbergt nu een conferentiecentrum annex hotel.) Het bier is ontwikkeld op verzoek van de lokale VVV.

Maar schieten we echt iets op met dat verschijnsel Erkend Abdijbier? Eigenlijk alleen de wetenschap van die herkomst. Je weet dat je niet wordt belazerd inzake de herkomst van het bier. Die heeft echt iets met een abdij van doen. (NB Het lijkt er ook op dat onbekendheid met deze regelgeving ten grondslag ligt aan de Amerikaanse rechtszaak tegen AB InBev. De opticien Henry Vazquez uit Miami heeft die zaak aangespannen tegen het concern. Dat zou ten onrechte suggereren dat Leffe in een abdij wordt gebrouwen. AB InBev kan ter verdediging het keurmerk Erkend Abdijbier aanvoeren. De vraag is wel of de Amerikaanse rechtspraak deze regelgeving zal willen respecteren, die immers niet bij wet is geregeld.)
Voor het bier zelf doet dat er uiteraard weinig toe. Hedendaags abdijbier heeft in de eerste plaats weinig te maken met de manier waarop er vroeger in abdijen werd gebrouwen. Monniken maakten toen vooral bier voor dagelijkse consumptie, bij hun eigen maaltijd of voor pelgrims en zieken in hun nabijheid. Dubbels en tripels zijn pas in de late negentiende en twintigste eeuw gemeengoed geworden. Ook de kwaliteit van bier hangt echt niet samen met een 'abdij'-binding. Er zijn diverse abdijbieren zonder erkenning die zeer goed zijn. Denk aan die van Sint-Bernardus en de Kapittelbieren van Van Eecke, beide uit het West-Vlaamse Watou. Andersom zijn er onder de Erkende Abdijbieren diverse merken waarvoor veel bierliefhebbers hun neus ophalen. Ik noem geen namen…

Nep
Dat is niet het enige bezwaar tegen het keurmerk. Brouwerijen blijken het zeer 'liberaal' te hanteren. Wat te denken van Keizersberg Abdijbier bijvoorbeeld. Dat is een etiketbier van Bornem Tripel. We lijken met twee verschillende abdijbieren van doen te hebben, maar het is één en hetzelfde, afkomstig van brouwerij Van Steenberge uit Ertvelde (die we later nog een keer tegenkomen…). Navrant genoeg hebben ze allebei de status van Erkend Abdijbier gekregen.
Het als keurmerk bedoelde label blijkt dus zelf nep-abdijbier mogelijk te maken. En geen haan die ernaar kraait, ook de Unie van de Belgische Brouwers niet. Wie het keurmerk eenmaal bezit, kan het kennelijk te pas en te onpas aanwenden.
Zo is het keurmerk eigenlijk vooral verworden tot een commerciële melkkoe. Voor brouwers is zo'n overeenkomst met een klooster niets meer of minder dan een speeltuin. AB InBev brengt met enige regelmaat nieuwe Leffe-bieren op de markt, zoals Leffe Royale Cascade IPA. Want ja, in de abdij van Leffe hebben de monniken vroeger natuurlijk ook extra handjes cascadehop in de brouwketel gemikt. Toch?
Producenten of verkopers weten soms ook een potje te maken van hun abdijbieraanbieding. Ze geuren uitgebreid met een brouwverleden dat er niet meer toe doet, stellen de zaken mooier voor dan ze zijn, of brengen zelfs ronduit onzin te berde. Gelukkig zijn er bierjournalisten en -bloggers om dergelijke mythen te ontzenuwen.
Helaas blijken die mythen inmiddels ook in Nederland rond te waren, naast enkele respectabele initiatieven. Tijd dus om de Nederlandse abdijbieren eens tegen het licht te houden.


Klik verder of terug naar:

Startpagina

2 opmerkingen:

  1. Anoniem24/7/16

    Hoi Marco,

    Fijn dat je meer licht in deze duistere zaken probeert te brengen. Ik kwam deze week het abdijbier Bonifacius tegen. Dat kende ik nog niet en vroeg me af hoe het met de abdijbieren in Nederland zit. In België is dat via het label nog redelijk na te gaan, maar in Nederland niet. Ik zie dat je Bonifaciua nog gaat behandelen dus zal snel doorlezen. Topinitiatief dit. Ik heb je boek nu bijna uit. Zeer interessant. Je boek, samen met de sites verlorenbieren, dossier hop en klavervier geven me een mooie inkijk in het bierverleden van Nederland. Leuk dat je nu ook blogt. Ik lees het met veel genot. Keep up the good work

    Jacco van den Bor

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.

    BeantwoordenVerwijderen